Sun’iy Urug’lantirish

 IN VITRO URUG’LANTIRISH (IVF)

bepushtlikni (homiladorlikka erishish) davolash usullaridan  bo’lib, unda homiladorlikning barcha bosqichlari va embrionlarning erta rivojlanishi onaning tanasidan tashqarida amalga oshiriladi. Afsuski, er-xotinlarning 10-15 foizi homilador bo’lishda qiyinchiliklarga duch kelishadi va IVF bepushtlik holatida homilador bo’lishning eng keng tarqalgan usuli hisoblanadi

. Birinchi sun’iy urug’lantirish 1978 yilda amalga oshirilgan. Hozirda IVF 81 mamlakatda amalga oshirilmoqda. Dunyo bo’ylab IVF tsikllari soni har yili taxminan 6,7% ga oshadi. Ushbu bepushtlik davolash allaqachon dunyo bo’ylab 12 000 000 dan ortiq bola tug’ilishiga yordam berdi. IVF er-xotinning maqsadiga erishishning eng samarali usuli hisoblanadi.

IVF KIMLARGA TAVSIYA ETILADI:

Bu bepushtlikni davolash vaqtida boshqa muolajalar, jumladan, dori-darmon va jarrohlik muolajalari samarasiz bo’lganda tavsiya etiladi. Bepushtlik – bu erkak va ayol er-xotinning tug’ilish qobiliyatining buzilishi tufayli bir yil davomida muntazam himoyalanmagan jinsiy aloqadan keyin homilador bo’la olmaslik bilan tavsiflangan holat. Biroq, 35 yoshdan oshgan bemorlarga homiladorlikni faol rejalashtirish olti oy o’tgach, baholash va davolanishni erta boshlash tavsiya etiladi.

QUYDAGILAR XAM IVF UCHUN KO’RSATMA XISOBLANADI:

– erkaklar bepushtligi,

– bemorning yoshi 35 yoshdan oshgan;

– tuxumdon zahirasining pastligi (tuxumdonlarda tuxum sonining kamayishi),

– erkaklarda azoozperimiya xolatlari

-tese,tesa,pesa,mesa( aspirasiya biopsiya )usuli yordamida olingan sperma hujayralari

– jarrohlik davolashdan keyin og’ir endometrioz,

– bemorning yoshi va tug’ilish qobiliyatidan qat’i nazar, bachadon naychalarining o’tkazuvchanligi buzilgan bo’lsa.

IVF DASTURI QUYIDAGI BOSQICHLARDAN IBORAT:

– ayollar va erkaklarni tekshirish

– ovulyatsiyani rag’batlantirish

– tuxum olish

– sperma olish

– urug’lantirish

– embrionlarni yetishtirish

– ko’rsatkichlar bo’yicha preimplantatsiya genetik testi (PGT).

– embrionlarni bachadon bo’shlig’iga o’tkazish

– homiladorlik diagnostikasi.

In vitro urug’lantirish jarayonini amalga oshirish uchun tuxum hujayra olish, sperma olish, in vitro urug’lantirishni amalga oshirish, embrionni o’stirish va embrionni bachadon bo’shlig’iga kiritish kerak.

In vitro urug’lantirish uchun bir nechta tuxum hujayra olishga harakat qilinadi chunki bu bepushtlikni ushbu usul bilan davolash samaradorligini oshiradi. Ayol odatda bitta hayz davrida bitta tuxum hujayra pishganligi sababli, bir nechta tuxum olish uchun “superovulyatsiya stimulyatsiyasi” deb ataladigan protsedura amalga oshiriladi. Buning uchun bemorga gormonal dorilarning in’ektsiyalari buyuriladi.

Sperma turmush o’rtog’ining follikullarini punksiya qilish kunida olinadi. Tuxumning urug’lantirilishidan oldin sperma urug’lik suyuqligidan yuviladi va eng yaxshi sifatli bo’lganlar maxsus usullar yordamida ajratiladi. Eyakulyatsiya yo’li bilan sperma olishning iloji bo’lmasa, jarrohlik usullari qo’llaniladi:aspiratsiya qilish, moyak biopsiyasi va boshqalar. Agar punksiya kunida sperma olishning iloji bo’lmasa, unda dastlab sperma to’planishi, so’ngra muzlatish va suyuq azotda saqlashdan foydalaniladi.

To’g’ridan-to’g’ri IVF embriologik laboratoriyada embriologlar tomonidan amalga oshiriladi.

Urug’lantirish  ikkita usuldan birida amalgam oshiriladi:

in vitro urug’lantirish;

intrasitoplazmik sperma in’ektsiyasi (ICSI, ICSI).

Birinchi, sodda usulda, ozuqaviy muhitda bo’lgan tuxumlarga sperma suspenziyasi qo’shiladi. Har bir tuxum uchun 100-200 ming dona sperma qo’shiladi. 2-3 soat ichida spermatozoidlardan biri tuxumga kiradi va shu bilan uni urug’lantiradi. Ikkinchi usulda (ICSI) sperma mikrojarrohlik asboblari yordamida tuxumga “qo’lda” kiritiladi. ICSI sperma sifati juda past bo’lganda, urug’lantirishni hatto idishda ham olish mumkin bo’lmaganda qo’llaniladi.

 Spermatozoid kirib ketgach, tuxum hujayra  embrion hisoblanadi. Muvaffaqiyatli urug’lantirish ehtimoli 60-70% ni tashkil qiladi (qarang Pronuklei). Embrionlar sun’iy sharoitda 2 dan 6 kungacha saqlanadi. Buning uchun ular CO2 inkubatorlari – harorat 37 ° C darajasida saqlanadigan va atmosferadagi CO2 miqdori 5-6% bo’lgan shkaflardan foydalanadilar. Inkubatorlardagi embrionlar (va undan oldin tuxumlar) to’g’ridan-to’g’ri oziqlantiruvchi muhit bilan plastik idishlarda (Petri idishlari, Nunk idishlari, plastinkalar va boshqalar) saqlanadi. Embrion madaniyat muhitiga asosiy fiziologik ionlar (Na+, K+, Ca2+, Mg2+, Cl-, CO32- va boshqalar), energiya substratlari (glyukoza, piruvat, laktat), aminokislotalar, ko’pincha vitaminlar va zardob oqsillari kiradi. Inkubatsiya davrida inson embrioni deyarli kattalashmaydi (birinchi 4 kunda uning o’lchami 0,1 mm, 5-kunida 0,15-0,2 mm), lekin uni tashkil etuvchi hujayralar soni ko’p marta ko’payadi (1-kun – 1 hujayra; 2-kun – 4 hujayra; 3-kun – 8 hujayra; 4 kundan 5-kungacha – hujayralar 10-dan 5-kungacha 20 hujayra). 200 hujayra).

Embrion xosil bo’lganidan so’ng  qo’shimcha laboratoriya muolajalari o’tkazilishi mumkin. Embrionni kriyokonservalash hayotiy embrionlarni muzlatish va ularni suyuq azot haroratida saqlashni o’z ichiga oladi. Keyin embrionlar eritilib, homiladorlikka erishish uchun bachadonga qayta o’tkazilishi mumkin.

 IVF – bu tug’ilishni davolash usuli bo’lib, u tabiiy ravishda homilador bo’la olmaydigan juftliklar uchun ota-ona bo’lish imkoniyatini beradi.